ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – ΖΕΪΤΕΝΛΙΚ – ΣΥΜΜΑΧΙΚΑ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΑ
Στην οδό Λαγκαδά, στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης, βρίσκεται το μεγαλύτερο στρατιωτικό νεκροταφείο των Βαλκανίων. Πάνω από 20.000 πεσόντες, σύμμαχοι της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναπαύονται στη νεκρόπολη που ιδρύθηκε το 1918 μετά από συμφωνία των ελληνικών στρατιωτικών αρχών με τις συμμαχικές δυνάμεις.
8.089 Γάλλοι, 7.500 Σέρβοι, 3.000 Ιταλοί, 1.600 Βρετανοί, 400 Ρώσοι, αλλά και μερικοί Βούλγαροι αιχμάλωτοι πολέμου, ενταφιάστηκαν στο κοινό κοιμητήριο, του οποίου η έκταση αγοράστηκε από την ελληνική κυβέρνηση και οι δαπάνες κατασκευής και συντήρησης βάρυναν τις κυβερνήσεις των συμμαχικών χωρών.
Η περιοχή ονομαζόταν Ζεϊτενλίκ (ελαιώνας στα τουρκικά) λόγω των ελαιόδεντρων που φύονταν εκεί και δεν ήταν κατοικημένη μέχρι την μετακίνηση των πυροπαθών της Μεγάλης Πυρκαγιάς του 1917 και την πρώτη μαζική έλευση προσφύγων το 1922. Στην επιλογή της ως κοινό κοιμητήριο, έπαιξε ρόλο η παρουσία του γειτονικού καθολικού κοιμητηρίου του Αγίου Βικεντίου του Παύλου, αλλά και η μετατροπή των παρακείμενων κτηρίων των Λαζαριστών (όπου λειτουργούσε ορφανοτροφείο και ιεροσπουδαστήριο) σε στρατιωτικό νοσοκομείο στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Συμμαχική Στρατιά ξεκίνησε να αποβιβάζεται τον Οκτώβριο του 1915 στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να ενισχύσει το σερβικό μέτωπο. Τον Αύγουστο του επόμενου έτους, περίπου 400.000 στρατιώτες της φιλοξενούνταν στην πόλη, δίνοντάς της έναν «κοσμοπολίτικο» αέρα με την παρουσία στρατιωτών από τις αποικίες της Γαλλίας και της Βρετανίας, όπως τη Σενεγάλη, τη Μαδαγασκάρη, το Μαρόκο, την Αλγερία, την Ινδία.
Οι πεσόντες αναπαύονται σε τομείς με βάση την εθνικότητά τους.
Στον γαλλικό τομέα, ως φόρος τιμής, επάνω στους σταυρούς στα μνήματα των Γάλλων στρατιωτών που κατάγονταν από τις αποικιακές χώρες, υπάρχει εγχάρακτη σήμανση της χώρας καταγωγής τους (όπως m για τη Μαδαγασκάρη, s για τη Σενεγάλη, ₵ για την Ινδοκίνα).
Στον βρετανικό τομέα, στα μνήματα των Βρετανών στρατιωτών υπάρχουν ορθογώνιες πλάκες όπου αναγράφονται, εκτός από το όνομα (ή και την ηλικία τους) τα στρατιωτικά σώματα στα οποία υπηρετούσαν (με το αντίστοιχο έμβλημα) καθώς και συγκινητικές αφιερώσεις των αγαπημένων τους προσώπων.
Οι σταυροί στους τάφους των Σέρβων και των Ιταλών φέρουν μόνο το όνομα του ενταφιασμένου στρατιώτη.
Στον γαλλικό τομέα, που είναι και ο μεγαλύτερος σε έκταση, ένα στρογγυλό κοκκινόλευκο παρεκκλήσι και ένα εντυπωσιακό μνημείο, αποτίνουν φόρο τιμής στους 8.089 στρατιώτες της Γαλλίας που θυσιάστηκαν για την πατρίδα τους.
Στον αγγλικό τομέα, οι τάφοι είναι παραταγμένοι σε μία καταπράσινη έκταση με γκαζόν που καταλήγει σε έναν τεράστιο μαρμάρινο σταυρό.
Στην άκρη της έκτασης, ένας τάφος διαφέρει από τις ομοιόμορφες ορθογώνιες πλάκες των στρατιωτών. Εδώ αναπαύεται η Αγγλίδα νοσοκόμα Mary Harley, της οποίας το ταφικό μνημείο είναι αφιέρωμα των Σέρβων για την προσφορά της στο πλευρό τους.
Στην αφιερωματική πλάκα του τάφου αναγράφεται:
ΣΤΟ ΘΥΜΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΤΗ ΓΕΝΝΑΙΟΔΩΡΗ ΑΓΓΛΙΔΑ ΚΥΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΕΥΕΡΓΕΤΙΔΑ ΤΟΥ ΣΕΡΒΙΚΟΥ ΛΑΟΥ, ΜΑΝΤΑΜ HARLEY. ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΛΑΙΔΗ!
ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ ΣΑΣ, ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ, ΘΑ ΑΝΘΙΖΕΙ Η ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΤΩΝ ΣΕΡΒΩΝ.
ΓΙΑ ΤΙΣ ΥΠΕΡΟΧΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΑΣ, ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΣΑΣ ΘΑ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΓΝΩΡΙΜΟ ΑΠΟ ΓΕΝΙΑ ΣΕ ΓΕΝΙΑ…
Στον σερβικό τομέα δεσπόζει το μαυσωλείο που φιλοξενεί τα οστά 5.580 πεσόντων. Αποτελεί προσκύνημα για τους Σέρβους που επισκέπτονται τους πεσόντες προγόνους τους και αποτίνουν φόρο τιμής.
Το εντυπωσιακό μνημείο κοσμείται στις δύο πλευρές του από δύο ψηφιδωτά, που απεικονίζουν τον Άγιο Γεώργιο και τον Αρχάγγελο Μιχαήλ.
Τρεις γενιές Μιχαΐλοβιτς φύλαξαν το μνημείο, με πρώτο τον Σάββα που συνέλεξε και μετέφερε οστά Σέρβων στρατιωτών, δεύτερο τον γιο του, Τζούρο και τελευταίο τον εγγονό του, Γιώργο, χαρακτηριστική φιγούρα των Συμμαχικών Στρατιωτικών Κοιμητηρίων του Ζεϊτενλίκ μέχρι το 2023, πάντα πρόθυμο να αφηγηθεί την Ιστορία όπως την έζησε στους απόγονους των πολεμιστών που επισκέπτονταν το μνημείο. Οι τρεις τους αναπαύονται στον σερβικό τομέα του κοιμητηρίου.
Στον ιταλικό τομέα υπάρχουν αφιερωματικά μνημεία προς τιμήν των πεσόντων στρατιωτών.
«Έτσι λέει ο Κύριος ο Θεός σε αυτά τα οστά: Ιδού, θα κάνω το πνεύμα να μπει μέσα σας, και θα ζήσετε.»
Σχετικά πρόσφατη προσθήκη αποτελεί το μαρμάρινο μνημείο προς τιμήν των Ελλήνων πεσόντων που βρίσκεται κοντά στο κόκκινο παρεκκλήσι του γαλλικού τομέα.
20.000 νέοι άνθρωποι, κάποιοι ακόμη και κάτω των 18 ετών, που δεν πρόλαβαν να γεράσουν, που θυσιάστηκαν πολεμώντας μακριά από τα σπίτια τους, που δεν επέστρεψαν ποτέ στους αγαπημένους τους. Φρουροί της Ελευθερίας που η Ιστορία δεν τους ξέχασε.
